Onderzoekers uit Nederland hebben voor het eerst een vaccin ontwikkeld dat beschermt tegen ernstige infecties met RSV. Volgens vaccinoloog Johan Neyts (KU Leuven) is er sprake van een "grote doorbraak" in het onderzoek naar virus.

RSV, ofwel respiratoir syncytieel virus, zorgt voor een infectie aan de luchtwegen. Vaak worden enkel de bovenste luchtwegen, de neus en de keel, aangetast, en krijgen patiënten te maken met een gewone verkoudheid of oorontsteking. Bij jonge kinderen of oudere mensen kan de ziekte zich echter ook ernstiger ontwikkelen tot in de lage luchtwegen en tot een longontsteking leiden. 

Wereldwijd lopen jaarlijks 33 miljoen kinderen onder 5 jaar de ziekte op. Dat leidt jaarlijks tot 3,6 miljoen hospitalisaties en 100.000 dodelijke slachtoffers. Van die dodelijke slachtoffers is 95 procent jonger dan 6 maanden. Het overgrote deel van de kinderen die overlijden, komt uit lage- en gemiddelde-inkomenslanden.

De studie die het team van UMC Utrecht heeft opgezet, en waarover de Nederlandse openbare omroep NOS woensdagavond bericht heeft, heeft het vaccin bij 7.500 zwangere vrouwen uit 18 landen uitgetest. Het vaccin werd minstens een maand voor de geboorte van de baby toegediend. Op die manier kon de moeder antistoffen aanmaken, en die doorgeven aan de ongeboren baby. 

Uit de analyses bleek dat de baby's 90 dagen na hun geboorte 82 procent minder kans hadden om een ernstige infectie te ontwikkelen aan de lage luchtwegen. Na 180 dagen, of zes maanden, was er 70 procent minder kans op een ernstige RSV-infectie. Met ook minder ernstige infecties samengenomen, was de werkzaamheidsgraad van het vaccin 50 procent. 

"Het vaccin zorgt niet dat het RS-virus zal verdwijnen, maar het zorgt wel voor minder ernstige infecties", verduidelijkt vaccinoloog Johan Neyts. "RSV is wereldwijd een enorm probleem, en er was geen vaccin voorhanden. Nu zit het eerste vaccin met die naam waardig, eraan te komen. Dit is een grote stap in de goede richting."

Het vaccin werd eveneens uitgetest bij oudere patiënten van 60 tot 69 jaar. In die groep registreerden de onderzoekers een werkzaamheid tot 67 procent bij infecties in de lage luchtwegen. "Maar er zijn ook studies nodig bij mensen ouder dan 69 jaar. Zij hebben vaak meer symptomen en een immuunsysteem dat minder goed werkt", nuanceert Neyts. 

Volgens het team van MC Utrecht zou het vaccin volgend jaar kunnen goedgekeurd kunnen worden door het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA). Het zou dan de eerste keer zijn dat een RSV-vaccin goedgekeurd wordt. "Ook daarna zullen we nog andere middelen nodig hebben om de ziekte te bestrijden, omdat niet iedereen zich zal inenten", vertelt Neyts. "Dan zijn andere opties nodig, zoals het toedienen van antistoffen of medicatie, die ook in ontwikkeling is, geven. Maar dit is zeker een mijlpaal."

Het vaccin grijpt in op een soortgelijk eiwit aan het oppervlak van het RS-virus als het spike-eiwit bij het coronavirus. Acht jaar geleden vonden onderzoekers een manier om die RSV-spikes te stabiliseren, waardoor bestanddelen van het vaccin er op zouden kunnen inhaken. "Zonder die doorbraak acht jaar geleden zouden we ook geen coronavaccin gehad hebben", stelt Neyts.