In januari 2022 vroeg minister Vandenbroucke aan de Hoge Gezondheidsraad (HGR) om aanbevelingen te doen in verband met het beheren van overdoseringen met opioïden. Dat advies is er nu. In 2014 luidde de aanbeveling van de WGO immers om naloxon op grote schaal beschikbaar te stellen aan druggebruikers en hun omgeving om een snelle behandeling van een overdosering met opioïden mogelijk te maken.

Dit wetenschappelijk advies, met richtsnoeren voor beleidsmakers inzake volksgezondheid, bevat aanbevelingen voor het beschikbaar stellen van naloxon aan opioïdengebruikers in België. Momenteel heeft België echter geen programma dat naloxon in een gemakkelijk toe te dienen vorm beschikbaar stelt aan mensen die opioïden gebruiken (illegaal of op voorschrift). Het enige geneesmiddel op basis van enkel naloxon momenteel beschikbaar in België is : ampullen IM, IV (doos 10 amp 0,4 mg/1 ml), enkel op voorschrift verkrijgbaar en niet terugbetaald.

Het College en de voorzitter van de werkgroep bepaalden de nodige expertises. Op basis hiervan werd een ad-hoc werkgroep opgericht met deskundigen in de volgende disciplines: farmacologie, huisartsgeneeskunde, neurofarmacologie, neurowetenschappen, psychiatrie, psychologie, rechten, spoedgeneeskunde. Het advies berust op een overzicht van de wetenschappelijke literatuur, zowel uit wetenschappelijke tijdschriften als uit rapporten van nationale en internationale organisaties die in deze materie bevoegd zijn (peer-reviewed), alsook op het oordeel van de experten. Na goedkeuring van het advies door de werkgroep werd het advies tenslotte gevalideerd door het College.

In Europa wordt het aantal druggerelateerde sterfgevallen geschat op 6.300 tot 8.000 per jaar (EMCDDA, 2016), waarvan de meeste kunnen worden toegeschreven aan het overmatig gebruik van opioïden. 

Naloxon wordt sinds de jaren 1970 in de spoedgeneeskunde gebruikt om ademhalingsdepressie als gevolg van een overdosering met opioïden om te keren. Naloxon is doeltreffend maar niet voldoende om de persoon te redden: de hulpdiensten bellen en reanimatie bij een hart- en ademhalingsstilstand blijven van essentieel belang (onder andere omdat de werkingstijd van naloxon over het algemeen korter is dan deze van het opioïd).

Anderzijds is naloxon alleen werkzaam bij overdosering met opioiden en heeft het geen effect op overdoseringen met andere drugs zoals cocaïne of methamfetamine. Het heeft ook geen effect op mogelijk longoedeem bij een overdosering met heroïne. Naloxon is ook geen behandeling voor problematisch opioïdgebruik. 

In België zijn weinig cijfers beschikbaar over overdoses in verband met opioïden. Uit de beschikbare cijfers blijkt het volgende :

• Drugsgebruik (opioïden, stimulerende middelen en hallucinogenen) was de eerste geregistreerde doodsoorzaak voor 453 personen (350 mannen en 103 vrouwen) in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest tussen 1998 en 2018 en voor 1011 personen (808 mannen en 203 vrouwen) in Wallonië tussen 1998 en 2018 (Eurotox, 2022);
• - In de periode 2008-2018 zijn in het Vlaams gewest 598 personen (464 mannen en 134 vrouwen) overleden als gevolg van het gebruik van illegale drugs. Voor 12 mannen en 6 vrouwen was het overlijden het direct gevolg van het gebruik van opioïden. In de laatste vijf jaar werden zeven overlijdens door opioïden opgetekend. (Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid, 2021; zie de VAD-factsheet "opioïden": https://www.vad.be/assets/factsheet_opiaten_dec2021_def). 
• Uit een enquête onder 245 injectiedruggebruikers in Vlaanderen in 2021 (zelfrapportage) blijkt dat bijna 14 % van deze gebruikers zegt in de loop van het jaar ten minste één overdosis te hebben gehad.

Deze cijfers onderschatten echter het werkelijke aantal overlijdens als gevolg van drugsgebruik, omdat artsen dit niet altijd aangeven op de overlijdensakte en drugsgebruik niet altijd zichtbaar is op het moment van overlijden (en toxicologische analyses niet altijd worden uitgevoerd).

Aangezien naloxon een veilig en levensreddend product is zonder risico op misbruik, beveelt de HGR aan dat het op de Belgische markt beschikbaar en gemakkelijk toegankelijk is (financieel, geografisch en wat betreft de voorwaarden om het te verkrijgen) voor iedereen die het nodig zou kunnen hebben. De nasale vorm geniet de voorkeur wegens het gebruiksgemak, maar financiële toegankelijkheid moet een prioriteit blijven. 

Het volledige advies vindt u hier.

> Drie Amerikaanse apotheekketens veroordeeld tot miljoenenboetes voor opioïdencrisis