Een eerste brede enquête bij onderzoekers aan alle Belgische universiteiten toont aan dat onderzoekers vooral gedreven worden door een drang naar kennis, maar de tijdsdruk en de concurrentie verstoren de balans tussen de drie academische taken die hen worden opgelegd.

Voor het eerst werd de problematiek onderzocht in een enquête van de Koning Boudewijnstichting aan alle Belgische universiteiten. 1.720 onderzoekers namen deel, mooi gespreid over noord en zuid, over alle studie- en onderzoeksrichtingen en tussen mannen en vrouwen.

Passie vs dilemma’s

Ze doen het niet voor het geld of een goed pensioen, noch voor eer en glorie. Het is nieuwsgierigheid die hen drijft, het verlangen om kennis te produceren en verspreiden. Voor 35% moet hun onderzoek rechtstreeks inspelen op maatschappelijke behoeften, maar bijna 60% vindt dit geen must. In elk geval is bijdragen aan de vooruitgang van de wetenschappelijke kennis dé driver. De onderzoekers aan Belgische universiteiten koesteren hun autonomie en academische vrijheid en willen die absoluut behouden.

Drempels

Maar er liggen nogal wat drempels op dit ideal(istisch)e pad, en de druk komt van alle kanten.

In de praktijk is het goochelen met tijd. Vier op de tien onderzoekers vinden moeilijk de balans tussen de drie academische taken die worden opgelegd: lesgeven, onderzoek en dienstverlening aan de maatschappij. 54% zegt te weinig tijd over te houden om aan onderzoek te doen.

En dat in een context van zware concurrentie – té zwaar, voor velen. Vooral de voortdurende zoektocht naar financiering en de lage succespercentages voor subsidieaanvragen (zelfs voor onderzoeksvoorstellen met een uitstekende beoordeling) worden als problematisch ervaren. Liefst 54,33% meent dat de competitie tussen onderzoekers een negatieve impact heeft op de kwaliteit van het onderzoek. Slechts 23,6% vindt dat de investeringen van de overheid voldoende zijn om een positieve impact te hebben op die kwaliteit.

Dilemma

Allicht daarmee samenhangend rijst een ander dilemma. De onderzoekers maken graag hun onderzoek openbaar via vrij toegankelijke tijdschriften (‘open access’), en 60% heeft dat dan ook al gedaan. Maar voor hun carrière en de financiering van hun onderzoek is publicaite in tijdschriften met een hogere impactfactor belangrijk(er). Bovendien lopen kosten om in een tijdschrift te kunnen publiceren,  soms hoog op. En daar stopt het: 71% meldt nog nooit te hebben betaald om in open access te publiceren.

Kwaliteit criterium nr.1

De wetenschappelijke kwaliteit van onderzoek is voor de grote meerderheid (84,7%) hét bepalend criterium voor evaluatie en financiering. Gevraagd naar de factoren die deze kwaliteit beïnvloeden, komt een kritische discussiecultuur binnen en tussen onderzoeksteams als belangrijkste positieve factor uit de bus. De onderzoekers waarderen contacten en samenwerking met inspirerende collega’s en de kans om internationaal te werken. 34,7% vindt dat er nog te weinig incentives zijn voor multidisciplinair en collaboratief onderzoek.

Negatieve factoren voor de kwaliteit zijn de commercialisering van onderzoek, de onderlinge concurrentie en de werkdruk om de drie academische taken naar behoren in te vullen.