De alarmerende voorspellingen over capaciteitstekorten in woonzorgcentra (WZC’s) kloppen niet. De eerstvolgende tien jaar zitten we nog tamelijk safe. Wel dreigt de situatie fors negatief te wijzigen nadien bij onveranderd beleid. Dat blijkt uit een studie van Probis Consulting in opdracht van ING. (1) Nog opmerkelijk: Vlaanderen legt 1.566 euro per bewoner per jaar bij.

De vergrijzing is een realiteit, maar die tendens versnelt pas echt over een decennium. Dan zal het aantal 80-plussers ongeveer verdubbelen. Maar we moeten er wel rekening mee houden dat een aantal variabelen ondertussen nog wat kan wijzigen. Denk aan de technologische evolutie die de zelfredzaamheid verhoogt en de mogelijkheden om zorg en diensten (aan huis) te vergroten. Maar ook de verwachtingen van senioren evolueren en de verblijfsduur van WZC’s neemt af.

De vergrijzingscijfers mogen daarom niet zomaar geëxtrapoleerd worden, waarschuwen de onderzoekers. Alvast vandaag bestaat er geen tekort - en bestaan er niet echt wachtlijsten - in vergelijking met drie jaar geleden, al liggen de kaarten wat anders in de regio’s. Zo ligt de bezetting een stuk hoger in Vlaanderen dan in Wallonië en in Brussel is zelfs sprake van een ondercapaciteit. De meerderheid van de voorzieningen (71%) zegtronduit dat structurele wachtljsten vandaag minder of niet meer van toepassing zijn. Uit de bezettingscijfers en kwalitatieve sentimentsbevraging blijkt dat ongeveer een kwart van de voorzieningen het moeilijk heeft om een maximale bezettingsgraad te behalen. In Brussel is dit omwille van de grootstedelijke context en de hoge capaciteit aan voorzieningen zelfs het geval voor de helft van de woonzorgcentra.

Paradigmashift

Vandaag is sprake van een paradigmashift: steeds meer beheerders van WZC’s zien in dat ze meer moeten inzetten op kortverblijf en assistentiewoningen. Een derde doet dat al voor dagverzorging, maar er is nog veel werk aan de winkel. Zo is nog maar voor een tiende voldaan aan de behoefte van lokale dienstencentra, maaltijden aan huis brengenof thuisverpleging/thuiszorg. Er bestaat dus nog een klare spreidstand tussen zorgnood en wat mensen vooropstellen.

Vlaanderen subsidieert meer

De belangrijkste uitdaging voor de volgende jaren blijft welicht om het nijpende tekort aan verpleegkundigen en ander personeel in te vullen. Vlaanderen zorgde sinds de defederalisering alvast voor meer omkadering en bedden, maar daar dreigt de vergrijzing dan ook het meest impact te hebben in de toekomst en de zorggraad ligt er hoger (ongeveer 81%, in de andere regio's ca. 70%). Anderzijds subsidieert Vlaanderen deze sector meer dan de andere regio’s maar dat is ook nodig want de anciënniteit van het personeel is beduidend hoger. Per WZC-bewoner legt het 1.566 euro per jaar bij, of 4,2 euro per ligdag. Voor Wallonië is dat 1.337 euro, voor Brussel slechts 1.058 euro.

In de zoektocht naar gepast personeel ondervinden de WZC’s alvast forse concurrentie van de ziekenhuizen die zelf al het tekort aan verpleegkundigen beginnen te voelen. De FTE’s voor niet-zorg (schoonmaak, keuken) evolueren zeer ongunstig.

Tot slot nog een sterk aandachtspunt: het aandal bewoners met dementie in WZC’s nam verder toe en ligt nu al op meer dan een derde.

• De onderzoekers schakelden drie focusgroepen van deskundigen in. Ze verrichtten onderzoek bij 588 WZC’s (38% van het totaal), gespreid over de drie regio’s en ook over de drie organisatievormen (publiek/vzw/commercieel). Ze putten ook uit Rizivgegevens en tot slot onderzochten ze een aantal sentimentsindicatoren.