Een zwaar orgaan in elke zin van het woord
De huid is het grootste en zwaarste multifunctionele orgaan van ons lichaam. Bij een volwassene weegt ze ongeveer 4kg en is ze uitgestrekt over een oppervlakte van 1,5 tot 2,4m2.
De huid verandert ter hoogte van de natuurlijke lichaamsopeningen in slijmvlies en is samengesteld uit 3 weefsels:
- de opperhuid, een oppervlakkige laag die elke 45 dagen wordt vernieuwd;
- de lederhuid, een bindweefsel dat neurovezels, zweetklieren, talgklieren, haarfollikels, bloed- en lymfevaten bevat;
- de onderhuid die vetcellen bevat.
De huid varieert in dikte van 1,5 tot 4mm en is verbonden met talrijke aanhangsels zoals haar, nagels en exocriene klieren.
Haar belangrijkste rol is om ons te beschermen. Ze beschermt ons tegen agressieve invloeden van buitenaf met talg, tegen bacteriën met melanine, en tegen uv-stralen of uitdroging met keratine.
Ze regelt ook onze lichaamstemperatuur, zorgt ervoor dat onze bloedvaten verwijden en dat we zweten als de temperatuur te hoog. Als de temperatuur te laag is, zorgt ze voor een vaatvernauwing.
Zo wordt een kind met koorts soms zonder kleren in een bad van 37 graden gelegd in de hoop de koorts sneller te doen zakken.
Dankzij haar zintuiglijke receptoren waarschuwt de huid ons voor temperatuur, druk, pijn…
Natuurlijk heeft de huid ook metabolische functies, zoals het uitscheiden van afvalstoffen. Wanneer iemand verslaafd is aan fastfood, verspreidt die logischerwijs een onaangenamere lichaamsgeur. We mogen niet vergeten dat de huid naast de lever ook een ontgiftingsorgaan is.
De huid vertegenwoordigt 5% van het bloedvolume en is samengesteld uit 3 pigmenten verantwoordelijk voor de kleur: melanine, caroteen en hemoglobine.
Een orgaan dat vaak wordt aangevallen en zichtbaar veroudert
Omdat het visuele en tactiele aspect in onze huidige maatschappij heel belangrijk is, is de huid de visuele getuige van veroudering. Laten we dus nooit vergeten dat we de uiterlijke weerspiegeling zijn van onze innerlijke toestand. En hoe vreemd het ook mag klinken, de darm en zijn flora spelen een belangrijke rol!
De mechanismen van veroudering hangen af van omgevingsfactoren en constitutieve genetische factoren.
De belangrijkste exogene omgevingsfactoren zijn voornamelijk voeding, roken, zonlicht (dat aanzienlijke oxidatieve stress veroorzaakt) en vervuiling.
Er zijn twee belangrijke verouderingsmechanismen bekend, die hoofdzakelijk verband houden met voeding, namelijk oxidatieve stress en carbonylstress. Methylglyoxaal is dan de moleculaire link tussen beide.
ROS (radical oxygen species) en AGE (advanced glycation end products) veranderen eiwitten (enzymen), lipiden (membranen) en nucleïnezuren (DNA), en zijn daardoor betrokken bij tal van ziekten zoals senescentie, kanker, hart- en vaatziekten, de ziekte van Alzheimer, maculadegeneratie, diabetes, artritis…
Oxidatieve stress wordt veroorzaakt door een verstoring van het evenwicht tussen vrije radicalen en het antioxidante afweersysteem. De rol van de kwaliteit van voedsel is onmiskenbaar, zeker in onze moderne fastfoodwereld waarin kwaliteitsvolle voeding steeds zeldzamer wordt. De oxidatie van DNA kan mutaties veroorzaken, de oxidatie van eiwitten kan de functie van dat eiwit vernietigen; neem bijvoorbeeld het geval van alfa1-antitrypsine, een enzym dat in de lever wordt gesynthetiseerd en dat de elasticiteit van de longblaasjes mogelijk maakt. Bij rokers veroorzaakt de versnelde oxidatie longemfyseem, wat tot COPD leidt.
Endogene oxidatieve factoren zijn gericht op drie belangrijke verschijnselen: de mitochondriën (verantwoordelijk voor 95% van de ROS) (1), de leverontgifting en de ontsteking. Hier komt de rol van antioxidanten tot zijn recht, want die moleculen zijn in staat ROS (van endogene of exogene oorsprong) om te zetten in onschadelijke moleculen. Een van de krachtigste antioxidanten is alfaliponzuur, bij voorkeur in zijn (natuurlijke) R-vorm wanneer het wordt toegediend.
Glycatie is ook verantwoordelijk voor de huidveroudering die we opmerken als we naar onze oude foto’s kijken (2).
Diabetes is een van de duidelijkste modellen van versnelde veroudering (van de inwendige organen, maar ook van de huid). Daarom zouden we diabetespatiënten moeten aanraden hun calorieën te beperken. Op die manier vertragen ze hun veroudering en leven ze langer, op voorwaarde dat hun voeding evenwichtig is, rijk aan voedingsstoffen, en geen bepaalde voedingstekorten veroorzaakt.
Die beperking moet natuurlijk geleidelijk gebeuren, want het lichaam moet de tijd hebben om zich aan de nieuwe situatie aan te passen.
Door calorieën te beperken, activeert de patiënt het SIRT1-gen (silent information regulator protein) en neemt zijn of haar levensverwachting toe. De maximale levensduur van de mens en alle andere soorten is waarschijnlijk (gedeeltelijk) genetisch bepaald.
Ook alfaliponzuur activeert SIRT1 en SIRT2. Sirtuïnes stimuleren herstel, maar geen celdood onder stress (3). Resveratrol, een polyfenol in rode wijn, verhoogt de activiteit van sirtuïnes met een factor 13. Dat kan verklaren waarom senioren met een lange levensverwachting houden van hun dagelijkse glaasje rode wijn… Daarom wordt resveratrol beschouwd als een voedingsstof die veroudering tegengaat.
Belangrijke voedingsstoffen die veroudering vertragen
Alfaliponzuur (R-vorm), vitamine B1 en B3, resveratrol en L-carnosine zijn allemaal belangrijke stoffen.
Alfaliponzuur
Alfaliponzuur is de krachtigste antioxidant, met de bijzondere eigenschap dat een teveel ervan geen kwaad kan! Het herstelt de pool van antioxidanten in het lichaam en is noodzakelijk voor de verbranding van glucose. Het is namelijk het meest beperkende element bij de opname van pyruvaat uit de glycolyse in de mitochondriën. Het activeert sirtuïnes dankzij pyruvaatdehydrogenase en vooral SIRT2 dankzij de verhoging van de NAD/NADH-verhouding. Die laatste speelt een zeer belangrijke rol in de intracellulaire redoxregulering, waardoor het mogelijk wordt informatie te geven over de metabolische toestand van de cel.
Met andere woorden, die NAD/NADH-verhouding geeft ons een idee van de ‘jeugdigheid’ van ons lichaam. Ze werkt de leverontgifting in de hand, is een chelator voor zware metalen en gaat door het bloed-hersenmembraan.
In onze voeding is ze aanwezig in broccoli en spinazie, maar we zouden er elke dag kilo’s van moeten consumeren, en dat is niet echt aan te raden… De juiste supplementen zijn daarom van groot belang (4, 5).
Vitamine B1
Vitamine B1 (of thiamine) zorgt ervoor dat pyruvaat de mitochondriën binnendringt en wordt omgezet in acetyl-CoA (via pyruvaatdehydrogenase) (6).
Vitamine B3
Vitamine B3 (of niacine) is betrokken bij NAD, dat op zijn beurt nodig is voor de glycolyse, mitochondriën, ontgifting, sirtuïneactiviteit, recycling van alfaliponzuur en GSH (gereduceerd glutathion).
Carnosine
Carnosine is een waardevolle bondgenoot tegen veroudering en vrije radicalen. Het is een dipeptide dat wordt verkregen na vertering van vlees in onze maag en darmen (let op voor mensen die geen of weinig vlees eten).
Het bevindt zich vooral in de skeletspieren en de hersenen, de gebieden die het meest worden belast. Het is een krachtige antioxidant, antiglycans, pH-buffer en chelator van tweewaardige metalen.
Onderzoekers hebben ontdekt dat het carnosinegehalte met de leeftijd afneemt (7, 8). Het remt huidveroudering (9), diabetes en de ziekte van Alzheimer (10, 11).
“Vertel me hoe het met je darmen gaat, dan achterhaal ik hoe het met je huid is gesteld”
Als we het hebben over huidveroudering, mogen we het verband tussen chronische ontsteking en de darmbarrière niet vergeten.
Het wordt niet vaak genoeg gezegd, maar de darm speelt een cruciale rol wanneer er sprake is van een ‘laaggradige’ ontsteking als gevolg van dysbiose, leaky gut, intestinale candidiasis of een combinatie van die aandoeningen.
De chronische ontsteking die bekendstaat als ‘laaggradig’ veroorzaakt veroudering door een toename van vrije radicalen gekoppeld aan een lekkende darm (leaky gut). Die lekkende darm veroorzaakt op zijn beurt een malabsorptie van macro- en micronutriënten die normaal gesproken essentieel zijn voor een goede conditie van onze huid.
Daar komt nog eens bij dat de diversiteit van onze voeding, het voldoende kauwen van ingenomen voedsel, het afschaffen van fastfood en stressmanagement allemaal belangrijke factoren zijn voor het behoud van een gezonde huid (12, 13).
Andere antioxidanten
Vitamine E lost op in vet en beschermt ook de celmembranen tegen oxidatie. Ze is het meest geconcentreerd in weefsels die soms erg worden beschadigd, zoals de huid (14). Vitamine E houdt de huid elastisch en soepel.
Vitamine C gaat ook de oxidatie van de huid en de vorming van vlekken tegen (daarom bevatten veel crèmes voor een rijpere huid vitamine C).
Co-enzym Q10 is essentieel in de oxidatieve fosforyleringsketen (mitochondriën), beschermt tegen oxidatieve stress en celdood, en stimuleert de opbouw van de leder- en opperhuid (15). Ter herinnering: dat enzym zit vooral in vlees.
Carotenoïden zijn oranje en gele pigmenten die op grote schaal in de voedingsindustrie worden gebruikt voor hun kleurgevende, antioxiderende en fotobeschermende eigenschappen. Carotenoïden worden ook wel provitamine A genoemd, omdat het lichaam deze stoffen kan omzetten in vitamine A (retinol). Ze zijn betrokken bij de genezing van de huid, de kwaliteit van de huid, droge dermatitis, eczeem…
In de cosmetica worden ze gebruikt tegen veroudering, tegen rimpels en voor fotosensibilisatie (‘bruiningspillen’). Ze bevatten veel lycopenen, die de huid goed beschermen.
Vitamine A lost ook op in vet en remt ongetwijfeld de veroudering van de huid. Als voorloper van melanine bereidt vitamine A de huid voor op de zon en beschermt ze haar tegen agressieve invloeden van buitenaf. Carotenoïden leveren meer dan 60% van vitamine A.
Daarnaast zijn er andere elementen bij de huid betrokken:
Selenium is een cofactor van glutathionoxidase, verhindert de Fenton-reactie en voorkomt zo de vorming van het hydroxylion (het schadelijkste ion voor ons lichaam).
Groene thee beschermt tegen oxidatie en de effecten van uv-stralen.
Omega 3, met name EPA (16), beschermt ook tegen de schadelijke effecten van uv op de huid (17).
De nucleaire vitamine D-receptor controleert de expressie van genen die coderen voor de ‘bron van jeugdigheid’ (18). Vitamine D reguleert cathelicidine (een antimicrobieel peptide) dat betrokken is bij aandoeningen als psoriasis, acne rosacea en atopische dermatitis.
Daarnaast is zink is een onmisbare bondgenoot voor een gezonde huid, want het werkt de genezing in de hand. Zink is daarnaast betrokken bij veel aandoeningen zoals acne, want het beperkt de bacteriële vermenigvuldiging en de ontstekingsreactie. In het geval van acne spelen natuurlijk ook andere factoren een belangrijke rol zoals probiotica, omdat de kwaliteit van de darmflora ook bepalend is voor een gezonde huid.
Een tekort aan zink kan leiden tot een droge huid, broze, vlekkerige of gespleten nagels en dof haar. Het is een essentieel oligo-element voor de goede werking van de opperhuid.
Besluit
Een gezonde en jeugdige huid vereist dus respect voor ons lichaam, bescherming tegen agressies van buitenaf, een gezonde en evenwichtige voeding, een optimale werking van onze mitochondriën en een goed beheer van stress en emoties.
