Drie N-VA'ers vragen dat het Rekenhof een audit uitvoert naar het beheer van de roerende en onroerende goederen door de ziekenfondsen via hun patrimoniale vzw’s en organisaties. Kunnen die onrechtmatig en onopgemerkt gebruikt worden voor het doorsluizen van publieke financiële middelen naar bevriende of private organisaties, of tot zelfverrijking van bestuurders?

Hoewel de huidige ziekenfondswet niet expliciet bepaalt dat de verzekeringsinstellingen geen onroerende eigendommen mogen bezitten, is het beheer van hun onroerende goederen vaak nog in handen van patrimoniale vzw’s die sterk met hen gelinkt zijn. "Zo huren de verzekeringsinstellingen dus gebouwen van hun eigen vzw’s. Deze vzw’s zijn vaak niet louter de beheerders van de onroerende eigendommen van de mutualistische organisaties. Vaak beheren ze ook andere gebouwen, en in de landsbonden waar dit de traditie is, beheren ze ook de deelnemingen in het kapitaal van zorginstellingen, zoals optieken, rusthuizen en apotheken", leggen de kamerleden uit.

En ze vervolgen: "De vzw’s nemen ook deel aan het kapitaal van organisaties en ondernemingen die in principe weinig met gezondheidszorg te maken hebben. Zo zien we in de jaarrekening van 2020 van de vzw Nationaal Hulpfonds, de patrimoniale vzw van de landsbond van christelijke mutualiteiten (CM), dat de CM ook de belangrijkste aandeelhouder is van de naamloze vennootschappen “Ferienhotels Maloja” en “Holiday Hotels SA”. Dat zijn NV’s in de hotelsector die gevestigd zijn in Zwitserland en die gelinkt zijn aan de jeugdvakanties die de CM aanbiedt."

"Ook andere verzekeringsinstellingen bezitten aandelen in de hotelsector. Solidaris Liège is bijvoorbeeld aandeelhouder van hotel “Castel De-Pont-à-Lesse” in Dinant."

"Ook opvallend is dat voor de landsbond van de neutrale ziekenfondsen de vzw “Neutrale Ziekenfondsen Vakanties” als patrimonium-vzw optreedt."

"Voorts zijn de patrimoniale vzw’s nog met andere organisaties buiten de gezondheidssector verbonden. Zo bezit de patrimoniale vzw van de CM-landsbond een derde van de aandelen van Doccle (cvba) en Doccle. up (nv),  een digitaal platform voor de afhandeling en bewaring van documenten waarvan de CM medeoprichter is." (...)  "Een ander voorbeeld is de patrimoniale vzw van de socialistische landsbond, die een kleine 10% van de aandelen van de private verzekeringsmaatschappij P&V Verzekeringen bezit."

Allemaal een tikkeltje te weinig transparant waardoor de vrees bestaat dat de vzw's kunnen  dienen als vehikel voor het onrechtmatig doorsluizen van publieke middelen naar bevriende of private organisaties, of als middel om zichzelf te verrijken voor personen die bestuursfuncties opnemen binnen de verzekeringsinstellingen.

"Dat dit risico reëel is, werd onlangs pijnlijk duidelijk toen in maart 2021 het nieuws bekend raakte dat enkele personen die bestuursfuncties bekleden binnen De Voorzorg Limburg in opspraak kwamen wegens fraude."

Dat moeten we bekijken met de wetenschap dat de verzekeringsinstellingen publieke middelen beheren, bedoeld voor het uitvoeren van publieke taken. "Daarnaast ontvangen alle landsbonden samen elk jaar meer dan 1 miljard euro van het Riziv om de werkingskosten gelinkt aan de uitvoering van hun wettelijke opdracht te kunnen bekostigen. De landsbonden verdelen deze werkmiddelen zelf over hun ziekenfondsen. Dat de ziekenfondsen publieke middelen beheren, maakt het des te belangrijker dat de besteding van deze middelen voldoende transparant verloopt."

De controlemechanismen zijn er wel, maar niet steeds afdoende, vermoeden de N-VA'ers. 

Vaak worden de patrimoniale vzw’s wel (deels) gecontroleerd door, enerzijds, het systeem van interne controle van de landsbonden, en, anderzijds, door de erkende bedrijfsrevisoren die in dienst genomen worden door de verzekeringsinstellingen. Maar op beide controlemechanismen valt wel wat aan te merken door het Rekenhof.

Bijvoorbeeld: "Er is in principe niets onwettelijks aan de keuze van de verzekeringsinstellingen voor revisoren waarmee men binnen de politieke zuil al langer een band heeft. Niettemin willen we wel opmerken dat het voormalige revisorenkantoor DC&Co - bij de controle betrokken, red. - al eens in opspraak kwam wegens belangenvermenging. Een van de revisoren die betrokken is bij de controle van de jaarrekeningen van de socialistische landsbond, kwam in het verleden in opspraak wegens gebrek aan onafhankelijkheid en grondige nalatigheden bij de uitvoering van de controle."

"Dit bewijst uiteraard niet dat de betrokken persoon ook niet-onafhankelijk en nalatig is geweest bij de controle van de boekhouding van de socialistische landsbond. Maar het geeft wel aan dat dergelijke situaties bestaan en dat het risico niet kan worden uitgesloten."

Vandaar het resolutievoorstel voor de Kamer. Dat voorstel houdt onder meer in:

De Kamer:

• stelt vast dat de boekhouding en de jaarrekeningen van de patrimoniale vzw’s buiten de rechtstreekse controlebevoegdheid van de Controledienst voor de Ziekenfondsen (CDZ) vallen;
• wijst er op dat de CDZ volgens het Rekenhof een onvolledig zicht heeft op de interne controle en de interne audit die de landsbonden zelf organiseren;
• stelt vast dat de CDZ voor het verkrijgen van veel relevante informatie over de verrichtingen van de verzekeringsinstellingen, bijvoorbeeld verrichtingen van en naar de patrimoniale vzw’s, afhankelijk is van de informatie en gegevens die de verzekeringsinstellingen zelf aanleveren of die gerapporteerd worden door de bedrijfsrevisoren die de verzekeringsinstellingen zelf aanstellen;
• constateert dat het feit dat de verzekeringsinstellingen de bedrijfsrevisoren die hun boekhouding en jaarrekeningen controleren zelf aanstellen, en dat de bedrijfsrevisoren in een afhankelijkheidsrelatie staan ten opzichte van de verzekeringsinstellingen, de onafhankelijkheid van de bedrijfsrevisoren mogelijk kan beïnvloeden;
• merkt op dat de patrimoniale vzw’s aanleiding geven tot een weinig transparante verstrengeling tussen, enerzijds, de verzekeringsinstellingen die publiek gefinancierd worden, en anderzijds, private personen en organisaties;
• stelt vast dat de patrimoniale vzw’s, onder andere dankzij de voormelde beperkte controle, het risico in zich dragen om onrechtmatig gebruikt te worden voor het doorsluizen van publieke financiële middelen naar bevriende of private organisaties, of als middel om zichzelf te verrijken voor personen die bestuursfuncties opnemen binnen de verzekeringsinstellingen;
• wijst er op dat in maart 2021 enkele personen die bestuursfuncties bekleden bij De Voorzorg Limburg effectief in opspraak zijn gekomen wegens fraude met vastgoed dat in het bezit was van het ziekenfonds, wat er op wijst dat het risico op misbruik niet enkel hypothetisch is;

De Kamer verzoekt het Rekenhof:

een audit uit te voeren naar het beheer van de roerende en onroerende goederen in kwestie en daarbij aandacht te besteden aan de mate waarin het Riziv en de CDZ, alsook de landsbonden en de bedrijfsrevisoren, in staat zijn om misbruiken te kunnen identificeren en aanpakken. "Wij vragen het Rekenhof hierbij ook om beleidsadviezen te formuleren over de manieren waarop het beheer van roerende en onroerende goederen door  de verzekeringsinstellingen, en de controle hierop, kan worden verbeterd met het oog op het vermijden van belangenvermenging, fraude en misbruik."

De volgende vragen dienen daarbij onder meer te worden onderzocht:

— Welke verzekeringsinstellingen maken wel of niet gebruik van afzonderlijke patrimoniale organisaties of vzw’s?

— Wat is de organisatievorm van deze patrimoniale organisaties?

— Wie beheert ze?

— Welke onroerende en roerende goederen beheren ze?

— In welke mate beheren ze ook roerende en onroerende goederen die niet door de verzekeringsinstellingen zelf gebruikt worden en wat is de aard van deze goederen?

— In welke mate hebben ze deelnemingen in de kapitalen van andere organisaties en ondernemingen en wat is de aard van deze andere organisaties en ondernemingen?

In welke mate en op welke manieren worden bepaalde risico’s die de huurder in de regel moet bekostigen (bijvoorbeeld de huurwaarborg en de kosten door schade) mee betaald door het Riziv wanneer een ziekenfonds gebouwen van de eigen patrimoniale vzw huurt?

Hoe kunnen het Riziv en de CDZ fraude en misbruiken via de patrimoniale organisaties opmerken en aanpakken? Hoe zou de controle hierop door de CDZ (en desgevallend het Riziv) verbeterd kunnen worden? Hoe zijn de door de CDZ erkende bedrijfsrevisoren betrokken bij de controle van de boekhouding en de jaarrekeningen van de patrimoniale organisaties? In welke mate lichten de bedrijfsrevisoren de CDZ vandaag al in over de werking en de financiering van de patrimoniale organisaties en over eventuele misbruiken die plaatsvinden? Hoe wordt hun onafhankelijkheid gegarandeerd? 

De Kamer vraagt om in de eerste jaarhelft van 2023 een rapport voor te leggen.

Valerie Van Peel (N-VA)

Björn Anseeuw (N-VA)

Wim Van der Donckt (N-VA)