Het Rekenhof heeft serieuze bedenkingen bij het wetsvoorstel om het inzage te doen krijgen in de zogenaamde geheime farmadeals. Die wettekst moet het parlement meer transparantie bieden over die akkoorden, maar het Rekenhof waarschuwt voor juridische onzekerheid en mogelijke geschillen. De bevoegde Kamercommissie besliste eerst een advies aan de Raad van State te vragen voor de eindstemming.

Uit een rapport van het Monitoringcomité blijkt dat de uitgaven voor geneesmiddelen bij ongewijzigd beleid stijgen met 30%. Het Rekenhof becijferde dat de geneesmiddelen die betaald worden via zogenaamde "artikel 81-contracten" liefst 29,07% van de uitgaven voor geneesmiddelen vertegenwoordigen. In 2016 was dat nog maar 18,55%.

Over die contracten rijzen al langer vragen. Ze slaan op innovatieve geneesmiddelen waarvan de werking nog onzeker is en waarrond nog onderzoek nodig is, maar die via die contracten toch al beschikbaar worden gemaakt voor patiënten. Denk daarbij aan de recente discussie over de geneesmiddelen tegen ouderdomsblindheid Avastin en Lucentis.

Veel details kunnen parlementsleden er niet over te weten komen, omdat ze aan een confidentialiteit onderworpen zijn. Daar willen de indieners van het wetsvoorstel (sp.a, PS, N-VA, Ecolo-Groen en DéFI, met steun van PVDA) verandering in brengen. Zo willen ze dat het parlement aan het Rekenhof een onderzoeksopdracht kan geven om een contract in te gaan kijken, indien de Kamer vreest dat er procedureel en budgettair iets niet volledig in de haak is.

Internationale uitzondering

Open Vld, MR, Vlaams Belang en CD&V zijn niet gekant tegen meer transparantie, maar stelden zich vragen bij de gevolgen van zo'n wetswijziging, bijvoorbeeld over de impact op de reeds bestaande contracten. Daarom werd voor het kersreces een advies gevraagd aan de juridische dienst van de Kamer en aan het Rekenhof.

En daaruit blijkt dat het Rekenhof zich zelf vragen stelt bij zijn extra bevoegdheid. Het merkt op dat de Belgische regels een internationale uitzondering zouden vormen, "wat nefaste gevolgen zou kunnen hebben voor de overeenkomsten in de toekomst". Het Rekenhof waarschuwt ook dat het absoluut geen vertrouwelijke informatie zal mogen delen, zoniet zouden de farmabedrijven het burgerlijk aansprakelijk kunnen stellen.

Juridische onzekerheid

Bovendien wijst het Rekenhof erop dat de inzage in bestaande contracten aanleiding kan geven tot juridische onzekerheid en mogelijk tot geschillen inzake aansprakelijkheid. Tot slot voert het Rekenhof aan dat het zelf niet over de medische, farmacologische of therapeutische kennis beschikt om verzoeken tot onderzoek wetenschappelijk onderbouwd te beantwoorden.

"Behoorlijk vernietigend", vond Robby De Caluwé (Open Vld). Ook Nawal Farih (CD&V) las in de adviezen "fundamentele bezwaren" en riep op meer tijd te nemen om het voorstel te bespreken, net als Dominiek Sneppe (Vlaams Belang). Een vaak gehoorde zorg slaat op de toekomstige toegang van ons land tot innovatieve geneesmiddelen, maar ook op eventuele schadevergoedingen. En wat zal de reactie zijn van partnerlanden waarmee België vandaag samenwerkt rond prijzen ("Beneluxa")?

Amendementen

Maar de voorstanders van het voorstel zijn vast van plan door te zetten en hebben een reeks amendementen klaar die een mouw aan de kritiek moeten passen. "Wie probeert men bang te maken?", stelde Jan Bertels (sp.a). "De vertrouwelijkheid wordt altijd gewaarborgd". Hij benadrukte dat het niet de bedoeling is alle contracten tegen het licht te houden, maar enkel die waarover twijfels rijzen.

Groeiende consensus

Volgens Bertels is het enkel de bedoeling een budgettaire verificatie te laten uitvoeren en geen farmaceutische of therapeutische onderzoeken. Een vertegenwoordiger van het kabinet van minister van Sociale Zaken Maggie De Block (Open Vld) merkte echter op dat er toch een bepaalde expertise nodig is om de behandelingskost te kunnen berekenen.

Het kwam uiteindelijk nog niet tot een stemming, omdat de commissie bijna unaniem akkoord ging om een advies te vragen aan de Raad van State. Wel lijkt er een consensus te groeien om de inzage enkel te laten gelden voor toekomstige contracten.