Waarom beslist de ene persoon bij gezondheidsproblemen een zorgverlener te raadplegen en de andere niet? En welke elementen hebben invloed op die beslissing? De Onafhankelijke Ziekenfondsen (OZ) peilden naar de antwoorden bij hun leden. De antwoorden van 6.443 respondenten gaven niet enkel de coronacrisis aan als oorzaak.

Ongeveer 1 op de 13 leden heeft in 2020 geen beroep gedaan op terugbetaalde gezondheidszorg. Om meer te weten over het profiel van deze mensen nodigden de OZ 129.094 leden uit om een vragenlijst in te vullen. De selectie bestond voor de ene helft uit mensen die in 2020 wel een beroep deden op zorgverleners (gebruikers) en voor de andere helft uit mensen die in 2020 geen terugbetaling van geneeskundige verzorging hadden (niet-gebruikers). De antwoorden van 6.443 respondenten werden verder geanalyseerd.  

Covid-19
Vanzelfsprekend heeft de Covid19 crisis invloed gehad op het gezondheidszorggebruik van de Belgen. 2 op de 5 respondenten gaven aan dat in 2020 zorg werd uitgesteld omwille van Covid-19. Voornamelijk op mond- en tandzorg werd ingeboet, met een kwart van de respondenten die aangaven dat dergelijke zorg werd uitgesteld. 1 op de 6 gaf aan een controle bij de huisarts of specialist te hebben uitgesteld omwille van de pandemie. 

Hulpafwijzend gedrag
Uit de rondvraag blijkt dat een belangrijk deel van de niet-gebruikers hulpafwijzend gedrag vertoont: ze zouden zelfs geen zorgverstrekker raadplegen als ze een probleem hebben. Zo gaf 10% aan dat ze niet naar de tandarts of gynaecoloog zouden gaan wanneer zich een probleem stelt, maar ook bij de huisarts (8%), arts-specialist (12,3%) of kinesitherapeut (26%) tekenden zich hoge cijfers af.

Opvallend, zowel bij gebruikers als niet-gebruikers van gezondheidszorg, is de sterke mate van hulpafwijzend gedrag ten opzichte van psychiaters en psychologen. De helft van de niet-gebruikers en 4 op de 10 gebruikers zouden zelfs bij problemen geen psycholoog of psychiater consulteren.

Profiel van de niet-gebruikers
Wie zijn de mensen die geen beroep doen op terugbetaalde gezondheidszorg?

• Het zijn vaker mannnen.
• Ze wonen minder vaak samen met partner en kinderen.
• Ze lijden minder vaak aan een chronische aandoening en beschouwen hun fysieke gezondheid vaker als uitstekend.
• Ze vinden van zichzelf dat ze gezond zijn, waardoor ze het niet nodig vinden om een zorgverlener te raadplegen. Toch sporten ze minder vaak.
• Ze vertonen meer angst omwille van onderzoeken die plaatsvinden.
• Ze geven vaker aan geen tijd te hebben om afspraken te maken met een zorgverlener of onderzoeken te laten doen.
• Ze weten minder vaak bij welke zorgverlener ze terecht kunnen.

Barrières tot het gebruik van gezondheidszorg
Professionele hulp bij medische of geestelijke problemen wordt niet altijd gezocht, gevonden of verkregen omwille van specifieke barrières. Met een aantal barrières worden zowel gebruikers als niet-gebruikers van gezondheidszorgen geconfronteerd. 1 op de 5 respondenten stelde zorg of raadplegingen uit omwille van financiële aspecten. 1 op de 8 heeft moeite om de uitleg van een zorgverlener te begrijpen, 1 op de 3 vindt het moeilijk om informatie over gezondheidszorgen terug te vinden en ongeveer de helft wordt geconfronteerd met lange wachtlijsten.

Aanbevelingen
Hoe kunnen mensen de juiste beslissingen nemen omtrent hun gezondheid als ze niet weten waar ze die informatie kunnen vinden? De Onafhankelijke Ziekenfondsen willen de gezondheidsgeletterdheid onder hun leden verbeteren door heldere en begrijpelijke informatie over gezondheidszorg ter beschikking te stellen en hun leden te helpen de juiste zorgverlener te vinden in hun buurt. Het is ook onze rol om mensen met een mentaal of lichamelijk gezondheidsprobleem te begeleiden in hun zoektocht naar de juiste zorgverlener. 

Daarnaast is het belangrijk om informatie over beschikbare (geconventioneerde) zorgverleners toegankelijker te maken. Het kan ook helpen om bepaalde barrières rond het raadplegen van zorgverstrekkers onder handen te nemen, door bijvoorbeeld de wachtlijsten voor bepaalde zorgverleners aan te pakken en de financiële toegankelijkheid van de zorg te waarborgen en te verbeteren. Tot slot is het cruciaal dat komaf wordt gemaakt met de negatieve perceptie en stigma rond het raadplegen van bepaalde zorgverstrekkers zoals psychiaters en psychologen. 

Preventie, een belangrijke taak van onze ziekenfondsen

Ziekenfondsen Partena en OZ, binnenkort samen Helan Onafhankelijk Ziekenfonds, werken hard om hun gezondheidscommunicatie zo helder en verstaanbaar mogelijk te maken.