Een arts assisteert medisch bij een vrouw die al jaren aan een ernstige depressie lijdt. De arts onderstreept dat hij haar verzoek om stervenshulp niet kon weigeren. Rechters van de regionale rechtbank in Berlijn beslissen anders: ze veroordeelden hem tot drie jaar gevangenisstraf voor stervenshulp. De uitspraak is echter nog niet definitief.

De 74-jarige arts werd afgelopen maandag schuldig bevonden aan indirecte doodslag. De arts had "de grenzen van het toelaatbare overschreden", luidde het oordeel van de rechtbank.

De rechtbank was ervan overtuigd dat de 37-jarige patiënte niet in staat was om een "volledig rationele beslissing" te nemen vanwege haar depressie. Haar beslissing werd niet ondersteund door de noodzakelijke "innerlijke standvastigheid en duurzaamheid."

Zelfmoord slechts enkele weken na contact
Volgens het vonnis nam de studente diergeneeskunde begin juni 2021 contact op met de arts. Een kleine twee weken later gaf de arts haar de dodelijke tabletten, die ze evenwel uitbraakte. Op 12 juli 2021 gaf de arts de 37-jarige vervolgens een infuus met een dodelijk middel in een hotelkamer. Volgens het vonnis startte de vrouw het infuus zelf op - en overleed kort daarna.

Het vonnis is nog niet definitief. De arts Christoph Turowski, die lid is van een euthanasie-organisatie, was teleurgesteld en kondigde aan in hoger beroep te gaan. "Ik denk dat er niet voldoende rekening is gehouden met het recht op zelfdoding in gevallen van geestesziekte." Hij ziet "discriminatie van deze groep mensen."

Volgens hem had hij juist gehandeld in het geval van de 37-jarige. Hij observeerde bij haar "een grote emotionele nood en vastberadenheid" om indien nodig met geweld zelfmoord te plegen. Op geen enkel moment twijfelde hij aan de "vrijheid van oordeel en beslissing" van de vrouw. Maar in de toekomst zou hij "zichzelf beschermen in zo'n geval en het op brede schouders laten rusten."

Geen wettelijke regeling voor stervenshulp

In zijn pleidooi uitte zijn advocaat kritiek op het feit dat er tot nu toe geen wettelijke regeling bestaat. Ook de Duitse stichting voor patiëntenbescherming vindt dat er wettelijke verduidelijking nodig is. "Het handelen van individuele euthanasie-assistenten moet strafrechtelijk worden getoetst. Hun handelingen vereisen het hoogste niveau van deskundigheid," aldus de stichting.

De arts werkte 30 jaar als huisarts in Berlijn, maar gaf zijn praktijk naar eigen zeggen in 2015 op. De 74-jarige werd vrijgesproken in een eerdere rechtszaak over euthanasie. De zaak ging over een vrouw die leed aan een chronische darmziekte. In maart 2018 werd in het vonnis, dat later werd bevestigd door het Federale Hof van Justitie (BGH), gesteld dat de wensen van de patiënt moesten worden gerespecteerd.

In Duitsland heeft iedereen het recht om vrij over zijn eigen dood te beslissen. Het Federale Constitutionele Hof in Karlsruhe maakte dat duidelijk in zijn uitspraak van 2020. 'Actieve euthanasie' is verboden. Er wordt al jaren gediscussieerd over regelgeving voor hulp bij zelfdoding. In zijn uitspraak verwees de rechter naar eerdere jurisprudentie van het Federale Hof van Justitie. Die laat stervenshulp toe - maar " op voorwaarde van vrije verantwoordelijkheid."

Volgens de rechtbank had de Berlijnse arts de zaak kritischer moeten bekijken. "Na anderhalf uur dialoog durfde hij de vrije verantwoordelijkheid te beoordelen. Wij vinden dat zeer problematisch." De arts legde tijdens de rechtszaak uit dat de vrouw een psychiatrisch rapport had geweigerd om financiële redenen en omdat ze vond dat het te lang zou duren. 

De rechtbank onderstreepte dat er geen sprake was van discriminatie van psychisch zieken. Volgens de rechtbank kan niet worden uitgesloten dat de vrouw tijdens de eerste poging op 24 juni 2021 verantwoordelijk heeft gehandeld. De arts werd daarom vrijgesproken van de beschuldiging van poging tot doodslag die hem ook ten laste werd gelegd.

Twijfel

Na de eerste mislukte poting lag dat volgens de rechtbank anders. Toen werd de vrouw immers opgenomen in een psychiatrische kliniek. Daarna twijfelde ze voortdurend tussen dood willen en een diepere betekenis in het blijven leven herkennen. Dat blijkt uit de communicatie tussen de beschuldigde arts en de 37-jarige vrouw, die de rechtbank gedeeltelijk voorlas.

Op de ochtend van haar dood had ze haar wens om zelfmoord te plegen herhaald - "28 minuten later veranderde ze van gedachten". "Dat toont duidelijk  hoe emotioneel instabiel ze was," zei de rechter. Uit angst voor een nieuwe mislukking, had ze de arts gevraagd om in geval van nood de dosering met spoed bij te sturen. De beklaagde had haar hiervan verzekerd. De rechtbank was er daarom van overtuigd dat hij de beslissing van de vrouw rechtstreeks had beïnvloed - ongeacht of hij daadwerkelijk actief had ingegrepen.

De rechtbank erkende dat de arts uit altruïstische motivatie handelde en volledig had bekend wat er was gebeurd. Het Openbaar Ministerie had een gevangenisstraf van drie jaar en negen maanden geëist, terwijl de verdediging vrijspraak vroeg.

Begin februari werd een arts in een vergelijkbare zaak veroordeeld tot drie jaar gevangenisstraf. De regionale rechtbank van Essen achtte de arts schuldig aan doodslag. De 81-jarige had in augustus 2020 een dodelijk infuus toegediend aan een geesteszieke man uit Dorsten. De 42-jarige had zelf de afsluiter geopend. Volgens het vonnis was de patiënt echter niet in staat om de gevolgen van zijn daden te overzien en een vrij verantwoorde beslissing te nemen vanwege een ernstige psychische aandoening.