De nieuwsbrief van het Intermutualistisch Agentschap (IMA) haalt de IMA-atlas aan die een schat aan gegevens bevat, en analyseert die. In 2021 nam 13,5% van de Belgen minstens vijf verschillende geneesmiddelen over een langere periode. Iets meer dan 3% nam zelfs voor langere periodes minstens tien geneesmiddelen. Niet  dat polyfarmacie ongerechtvaardigd is, maar bij excessieve polyfarmacie is het risico op interacties en bijwerkingen groter, en dat is over het algemeen te vermijden.
Polyfarmacie duikt vooral op bij 65-plussers en bij personen met lager inkomen. Het is complex en niet altijd zonder risico. Het gevaar bestaat dat deze middelen op elkaar inwerken, waardoor de kans stijgt op een verminderde werking of ongewenste bijwerkingen. Polyfarmacie heeft bij ouderen een niet te onderschatten impact bij ziekenhuisopnames waarbij medicatie een rol speelt [1]. Daarom wordt het vaak gehanteerd als een kwaliteitsindicator voor de farmaceutische zorg.

Dat wil niet zeggen dat polyfarmacie ongerechtvaardigd is. Een patiënt kan lijden aan verschillende medische aandoeningen waarbij verschillende behandelingen noodzakelijk zijn. Multimorbiditeit komt zo vaak voor dat het bij een groot percentage van volwassen bijna niet meer te vermijden is.

Bij excessieve polyfarmacie, waarbij een patiënt langdurig tien of meer geneesmiddelen inneemt, is het risico op interacties en bijwerkingen groter, en dat is over het algemeen te vermijden.

Algemene cijfers
In 2021 nam 13,5% van de inwoners van België chronisch minstens vijf verschillende geneesmiddelen. Bij iets meer dan 3% gaat het om minstens tien geneesmiddelen. Het voorbije decennium was er een stijgende tendens, al lijkt deze sinds 2015 te vertragen.

Enkele kerncijfers.

=> per leeftijdscategorie
De waarschijnlijkheid dat een persoon langdurig veel verschillende geneesmiddelen gebruikt, stijgt met de leeftijd. Onder de 40 jaar komt het nauwelijks voor. Het percentage van polyfarmacie piekt op bijna 60% van de bevolking in de leeftijdscategorie 85-89 jaar, waarna deze terug begint af te nemen. Excessieve polyfarmacie heeft een gelijkaardige spreiding, met een piek van 15% in de leeftijdscategorie 85-89 jaar.

Uitgesplitst naar leeftijd is er een minder duidelijke stijging dan bij de algemene bevolking, zeker vanaf 2015.

=> in woonzorgcentra en bij thuiszorg
Binnen de leeftijdscategorie van de 65-plussers ligt het percentage polyfarmacie zeer hoog bij diegenen die langdurige zorg krijgen. 65% van de bewoners van woonzorgcentra nam in 2021 minstens vijf geneesmiddelen voor een langere periode, bij thuiszorg bedraagt dit zelfs 74%. Deze percentages zijn gestegen tussen 2013 en 2015, maar voorts is er hier weinig evolutie op te merken.

De relatieve verschillen zijn nog groter bij excessieve polyfarmacie. 30% van de 65-plussers die thuiszorg krijgen, nam in 2021 langdurig meer dan tien verschillende geneesmiddelen, in woonzorgcentra gaat het om bijna een kwart van de bewoners.

=> Per inkomensgroep
Polyfarmacie komt vaker voor bij personen die recht hebben op een verhoogde tegemoetkoming, over de verschillende leeftijdscategorieën heen. Vooral bij de leeftijdscategorieën onder de 70 is er een duidelijk verschil. Het statuut verhoogde tegemoetkoming wordt, gezien de criteria, vaak gebruikt in onderzoek als een benadering voor een kwetsbare socio-economische status. Het statuut heeft echter ook zijn beperkingen, waarbij het waarschijnlijk het aantal mensen met een lager inkomen onderschat, terwijl het bij 65-plussers wellicht het aantal personen met een kwetsbare socio-economische status overschat, heet het.

Het verschil is nog groter bij excessieve polyfarmacie en de verschillen blijven merkbaar bij de hogere leeftijdscategorieën.

Meer details vindt u hier.

Methodologie
Er bestaan verschillende definities voor polyfarmacie. De IMA Atlas hanteert de definitie van het KCE: personen met een aflevering van minstens 80 standaard dagdosissen (DDD) van vijf of meer verschillende terugbetaalde geneesmiddelen in één jaar [2]. Het gaat zowel om afleveringen in publieke apotheken als in ziekenhuisapotheken. Bij excessieve polyfarmacie gaat het om de aflevering van minstens tien terugbetaalde geneesmiddelen.

[1] Hellemans L, Nuyts S, Hias J, van den Akker M, Van Pottelbergh G, Rygaert X, Spriet I, Vaes B, Tournoy J, Van der Linden L. Polypharmacy and excessive polypharmacy in community-dwelling middle aged and aged adults between 2011 and 2015. Int J Clin Pract. 2021 Apr;75(4):e13942. doi: 10.1111/ijcp.13942. Epub 2021 Jan 3. PMID: 33340210.
[2] In de wetenschappelijke literatuur wordt soms ook de grens van 90 DDD gebruikt. De cijfers met het hanteren van deze grenswaarde bevinden zich in echter in dezelfde grootorde.