De begrotingsperikelen van de afgelopen weken zijn geen enkele apotheker ontgaan. Hoe geraken we uit deze impasse?

Een gesprek met Lieven Zwaenepoel (Voorzitter APB).

Wat is er eigenlijk gebeurd? Een paar weken geleden was de stemming toch nog positief?

De onderhandelingen in het kader van de herziening verliepen inderdaad redelijk goed. Het doel was om samen met de regering voor 2017-2019 een meerjarenkader vast te leggen voor de ontwikkeling en kwaliteitsverbetering van de farmaceutische zorg. Dat coherente plan beoogde de voortzetting van het in april 2010 ingevoerde systeem, dat de vergoeding van de apotheker loskoppelt van de economische marge. De huidige 17,7% zou geleidelijk moeten worden teruggebracht naar 8%. Onze ambitie was om te verstevigen wat al was gerealiseerd, en om dus door te gaan met het ontwikkelen van de taak en de vergoeding van apothekers. Het is echt van belang om aan de apothekers de financiële middelen te geven waarmee ze beter kunnen voorzien in de maatschappelijke behoeften, vooral in het kader van de multidisciplinaire geïntegreerde zorg. Maar dat was allemaal voordat de mokerslag neerkwam: voordat de regering – onder druk van het Europese stabiliteitspact – in de begroting ging snijden.

“Apothekers kunnen bepaalde maatregelen best begrijpen, maar in dit geval gaat het om budgetten die – met het oog op de toekomst – opnieuw geïnvesteerd zouden moeten worden. Voor ons is dit echt een stap te ver!”

Om welke bezuinigingsmaatregelen gaat het alweer?

De officina-apothekers worden eenzijdig voor een onevenredig grote bijdrage gesteld. Dat is in een notendop de begroting voor de gezondheidszorg voor 2017! Een serie schrappingen van terugbetalingen, zoals het persoonlijk aandeel voor antibiotica dat stijgt van 25% naar 50%. Maar wat helemaal verontrustend is, is het afschaffen van de zogenaamde ‘administratieve’ vergoedingen (hoofdstuk IV), zijnde 1,28 euro voor het afleveren van dure geneesmiddelen die alleen kunnen worden voorgeschreven na toestemming van de adviserend geneesheer van het ziekenfonds. Dat is 2,5% van onze totale vergoeding. Die inkomstenderving is niet alleen een inbreuk op ons beroep, maar ook op de herwaardering van de vergoeding ervan. Die was gepland op 2,51%, maar komt nu neer op een daling van 0,84%. Dat is een stap waarmee we tien jaar teruggaan in de tijd! Deze situatie is totaal onacceptabel.

“Deze verschillende bezuinigingsmaatregelen zijn voor het APB niet acceptabel. Onze voornaamste eis is het behoud van het budget voor nieuwe diensten binnen de farmacie, dat bijna 85 miljoen euro bedraagt.”

Hoe kunt u druk uitoefenen om de situatie te veranderen?

We begrijpen dat we moeten bijdragen aan de bezuinigingen in de gezondheidszorg, maar wat ons apothekers nu treft, is onaanvaardbaar. De maatregelen die ons worden opgelegd, zijn omvangrijker dan de algemene besparingsmaatregelen. Met een doordachte en rationele benadering zijn besparingen ook op een andere manier mogelijk, zonder het totaalbudget te verlagen. We zijn begonnen met symbolische, vriendelijke acties, al zijn ze misschien wat minder leuk voor de populariteit van de minister. Maar als er niet naar ons wordt geluisterd en er niets verandert, zullen we nadrukkelijker van ons laten horen in de vorm van collectieve acties. Die zullen wellicht meer impact hebben. Als het nodig is, dan doen we dat. Onze beroepsgroep is het gewend om zich constructief op te stellen en we gaan liever het gesprek aan. Maar dit kunnen we niet lijdzaam over ons heen laten komen. In het verleden zijn we veel te terughoudend geweest, nu moeten we echt in actie komen!

“Als het nodig is, zullen we overgaan tot collectieve acties. Daarbij rekenen we op alle apothekers.”

“We eisen echte oplossingen die de rol van de apotheker respecteren en die de afspraken van het meerjarenkader in acht nemen.”

Worden binnen de gezondheidszorg de apothekers het zwaarst getroffen door deze bezuinigingsmaatregelen?

Ja! Bijna een derde van de bezuinigingen brengt de regering ten laste van de gezondheidszorg, en dat juist terwijl wij de vergrijzing het hoofd moeten bieden. Dat is een wanverhouding. Daarbij komt dat het onverdedigbaar is dat de officina-apothekers meer moeten bijdragen dan andere zorgverleners. Deze bezuinigingen vormen een gevaar voor de farmaceutische zorg die onze patiënten nodig hebben.

“Deze begrotingsbeslissing strookt niet met de maatschappelijke behoeften op gezondheidsgebied, die door de vergrijzing juist toenemen. Dit zijn geen rationele maatregelen, maar economische en politieke.”

Hebben deze maatregelen gevolgen voor de patiënt?

Ja, natuurlijk. Patiënten zullen op korte termijn de gevolgen ondervinden van het schrappen van de terugbetaling van veel geneesmiddelen. Maar wat ernstiger is: de actoren in de zorg zullen minder tijd hebben om patiënten te helpen. Daarom gebruiken we in onze publiekscampagne de slogan ‘Uw gezondheid staat op het spel’. De opgelegde maatregelen hebben echt niet alleen gevolgen voor de bankrekening van de apotheker!

“Deze eenzijdige en niet te rechtvaardigen bezuinigingen gaan vooral ten koste van de patiënt en van het rationele gebruik van geneesmiddelen.”

Deze situatie doet zich voor terwijl onze apotheken er financieel al niet al te best voor staan...

De APB maakt zich zorgen over de financiële gezondheid van de apotheken van zijn leden. De levensvatbaarheid van de officina is een van onze voornaamste prioriteiten. Een correcte vergoeding van de door de apotheker geleverde zorg moet worden gegarandeerd. En dit snijden in onze budgetten vormt een bedreiging van de financiële gezondheid van onze officina’s. We moeten vrezen voor faillissementen, sluitingen en ontslagen.

De netto-inkomstenmarge van de apotheker neemt al jaren af. Het aantal dosissen van terugbetaalde geneesmiddelen is met 20% gestegen. Gezien de vergrijzing van de bevolking is dat niet verrassend, maar tegelijkertijd zijn de Riziv-vergoedingen (persoonlijk aandeel) door diverse maatregelen gelijk gebleven. Bij de apotheker wordt dus al enkele jaren bespaard. Daarnaast neemt de bijdrage van patiënten sterk af: terwijl ze in 2008 nog 600 miljoen bedroeg, ging het in het afgelopen jaar nog om minder dan 470 miljoen. Dit is een besparing van 20%. Dit is niet te verwaarlozen en zelfs indrukwekkend, gezien de toename van het aantal genomen dosissen. Tegelijkertijd zijn de kosten van de commerciële activiteiten, zoals de personeelskosten en de huurkosten, sneller gestegen dan de inkomsten. Het is duidelijk dat de economische context waarin we ons bevinden de zaak niet makkelijker maakt, integendeel. Wat de overheid bovendien vergeet, is dat apothekers op heel wat gebieden gratis investeren. Het delen van gegevens (GFD), navorming, het kwaliteitshandboek, het wordt allemaal door de apothekers zelf bekostigd. We zijn altijd al proactief en betrokken geweest!

Moet de farmacie zichzelf opnieuw uitvinden om te kunnen overleven?

We zullen strijden om onszelf te beschermen, we geven het niet op! Maar we moeten de farmacie ook in een breder perspectief plaatsen. De apotheek moet groot genoeg zijn om zich te ontwikkelen en zich te wijden aan farmaceutische zorg, maar tegelijkertijd moet ze dicht bij de patiënten blijven staan. Medicatieschema’s, begeleidingsgesprekken bij nieuwe medicatie en proefprojecten vergen allemaal tijd en ruimte. Er zullen nieuwe fusies nodig zijn om de officina-apotheken meer zuurstof te geven. Bovendien vormen de vaste kosten steeds meer een fundamenteel probleem voor de kleine apotheken. De nodige middelen om kleine apotheken te laten draaien, zijn soms dezelfde als die bij meer grootschalige apotheken. Ook is een efficiënter beheer van de apotheek mogelijk, maar daartoe missen we de juiste scholing.

Misschien is dienstendiversificatie een oplossing?

Onze core business is het geneesmiddel en de farmaceutische zorg, en dat moet zo blijven! De maatschappij verandert en haar behoeften veranderen mee. We hebben troeven in handen die we nauwelijks uitspelen: onze toegankelijkheid en onze kennis. Ook onze preventieve rol moeten we ontwikkelen. We zullen ons actief moeten verdiepen in ‘slimme apparaten’. In een context van rationalisatie van het zorgtraject, tegen een achtergrond van veroudering van de bevolking en een snelle toename van chronische ziekten, hebben die namelijk talrijke gebruiksmogelijkheden. Of het nu gaat om opsporing, preventie, observatie of controle: slimme apparaten hebben veel mogelijkheden. Deze visie vereist ook ondersteuning door gezondheidswerkers, en in de eerste plaats door apothekers. Zij kunnen van slimme apparaten waardevolle bondgenoten maken op het gebied van opsporing en preventie, observatie en therapievoorlichting.

Daarnaast moet de apotheker zich verdiepen in e-gezondheid en daarin investeren. De online apotheek wordt door veel collega’s als een bedreiging gezien, maar dat is ten onrechte! Ze kan juist de zichtbaarheid van de beroepsgroep vergroten. Alleen websites die uitsluitend commerciële activiteiten ontplooien en die een prijzenoorlog als enige inzet hebben, zullen hiervan concurrentie ondervinden. Dat is niet de juiste weg en hiertoe willen wij zeker niet aansporen. De farmacie moet zich profileren als een actor in de zorg, ook online. Binnenkort zal de APB aan zijn apothekers een innovatieve versie presenteren die aansluit op de behoeften in de samenleving. Ze is binnenkort te bekijken…