Na dengue, zika en chikungunya is het nu de beurt aan het Usutuvirus. Yannick Simonin en zijn team van de Universiteit van Montpellier hebben onlangs een eerste geval van infectie van een mens door het Usutuvirus in Frankrijk gerapporteerd (1). Het virus wordt overgedragen door de beet van een mug die uiterst frequent is in onze contreien, namelijk Culex, en blijkt een hoog tropisme te hebben voor neuronen.
Het Usutuvirus werd voor het eerst ontdekt in 1959 in Swaziland (Zuidelijk Afrika), dicht bij de Usutu-rivier (vandaar de naam). Het virus is endemisch in verschillende Afrikaanse landen zoals Senegal, Nigeria, Oeganda, Burkina Faso, Ivoorkust en Marokko. Het infecteert er hoofdzakelijk trekvogels zoals merels, mezen, mussen, roodborstjes en enkele roofvogels waaronder uilen. Het virus heeft nooit echt de aandacht getrokken. Net zoals bij het zikavirus wordt er weinig belang gehecht aan zulke virussen zolang ze circuleren zonder echte gezondheidsproblemen te veroorzaken.
In 2015 werd de aandacht van de onderzoekers getrokken door de hoge sterfte bij vogels, vooral merels, rond de Rhône. De vogels bleken geïnfecteerd te zijn met het Usutuvirus. Aangezien het virus wordt overgedragen door een beet van de mug die het vaakst voorkomt in Frankrijk, Culex pipiens, hebben de onderzoekers toen op verschillende plaatsen in de Camargue (grote verzamelplaats van trekvogels en muggen) monsters van muggen afgenomen. Alle geteste plaatsen bleken positief te zijn. Van een verrassing gesproken, want we hebben altijd gedacht dat het Usutuvirus zelden voorkomt in Europa.
Als het virus zo verspreid is bij vogels en muggen, vonden de onderzoekers het waarschijnlijk dat het ook de mens, een potentiële accidentele gastheer, zou kunnen besmetten. Ze hebben daarom een retrospectief onderzoek utigevoerd met PCR monsters van hersenvocht van patiënten met neurologische afwijkingen die tussen mei en november 2016 in de CHU’s van Nîmes en Montpellier waren opgenomen. Dat is de periode dat de muggen het actiefst zijn. De onderzoekers hebben sporen van het virus teruggevonden bij een 39-jarige patiënt die in november 2016 op de dienst neurologie van Montpellier was opgenomen wegens een plotselinge, veeleer atypische facialisparalyse. De patiënt heeft het ziekenhuis na drie dagen verlaten, zonder precieze diagnose, nadat de symptomen spontaan waren verdwenen.
Er werden nog andere gevallen geregistreerd in Europa, waarvan 10 in Italië en 3 in Kroatië. Die patiënten vertoonden een encefalitis of meningo-encefalitis. Het aantal geïnfecteerden is echter zeker hoger. De infectie veroorzaakt immers zelden symptomen, zoals gebruikelijk is met arbovirussen, en bovendien vind je maar wat je zoekt. Kortom, er was nog niet gedacht aan de mogelijkheid van een infectie met het Usutuvirus. Het goede nieuws is dat het virus blijkbaar niet wordt overgedragen van mens op mens. Er is dus a priori geen risico op contaminatie. Het slechte nieuws is dat het virus actief circuleert (de vector van het virus is zeer verspreid) en dat het in bepaalde streken zoals België een hoge sterfte bij vogels veroorzaakt door neurologische afwijkingen. Er zijn zelfs sterfgevallen beschreven in dierentuinen, ook bij roofvogels. Ander slecht nieuws is dat het Usutuvirus zoals alle RNA-virussen snel muteert. Er kan zich dus altijd een mutatie voordoen die het virus een selectief voordeel geeft. Dat is wat er met het zikavirus is gebeurd in 2013: een mutatie die aangeboren misvormingen heeft veroorzaakt tijdens de epidemie van 2015-2016. Er is tot nog toe geen sprake van epidemie, en het is ook niet bewezen dat er een groot risico is voor de volksgezondheid.
|
Hoe herken je een Culex-mug? Culex draagt ernstige ziekten over zoals West-Nijlkoorts, Japanse encefalitis en het Usutuvirus. Culex moet worden onderscheiden van Anopheles, de malariamug, en Aedes (tot dat genus behoort van de tijgermug), de overdrager van dengue, chikungunya en zika. Culex lijkt niet op de tijgermug. Maar net zoals de tijgermug houdt Culex van veeleer warm, stilstaand water en kan de mug overdag steken (in tegenstelling tot Anopheles, die enkel ‘s nachts steekt). Je moet je theoretisch dus dag en nacht beschermen. Daarom is het zo belangrijk plaatsen te elimineren die larven kunnen huisvesten, dus alle bronnen van stilstaand water, waar de wijfjes hun eitjes in leggen. |
