Prof. Herman Goossens (UAntwerpen) volgt gebeurtenissen rond het onbekende nieuw virus op de voet. "Deze gebeurtenissen in China bieden de gelegenheid om na te gaan in welke mate de netwerken voor klinisch onderzoek in Europa voorbereid zijn om in te spelen op een eventuele verdere verspreiding. Europa investeerde daarin fors de voorbije jaren."

Op 31 december 2019 ontving de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) in China de melding dat zich in de Chinese stad Wuhan enkele gevallen van longontsteking met een onbekende oorzaak hadden voorgedaan. Er zijn aanwijzingen dat die eerste cluster van gevallen in verband kan worden gebracht met een markt voor vis en schaal- en schelpdieren in die stad (de markt werd op 1 januari 2020 gesloten).

In de drie weken na die melding zijn de aantallen opgelopen tot 222 bevestigde gevallen (218 in China, 2 in Thailand, 1 in Japan en 1 in Zuid-Korea). Zes patiënten zijn overleden. Op 21 januari werd bovendien het eerste geval in de Verenigde Staten gemeld. Er zijn ook 15 gezondheidswerkers besmet geraakt, van wie één ernstig ziek is. Intussen is duidelijk dat een nieuw coronavirus (2019-nCoV) de uitbraak veroorzaakte.

Snelle ontwikkeling diagnostische kits
“De eerste genetische sequentie van het 2019-nCoV werd op 12 januari gedeeld, wat de snelle ontwikkeling van diagnostische kits, die essentieel zijn voor een adequate paraatheid en reactie op de uitbraak, bevordert”, zegt prof. Herman Goossens (UAntwerpen/UZA). “Dinsdag 21 januari bevestigde de WHO dat er duidelijke bewijzen zijn dat het 2019-nCoV van mens op mens overgaat.”

Op 25 januari begint de vakantieperiode rond Chinees Nieuwjaar - traditioneel de start voor een enorme volksverhuizing binnen maar ook buiten de Chinese grenzen – wat de kansen op verspreiding van het nieuwe virus aanzienlijk vergroot. Vandaag roept de Directeur-Generaal van de WHO, Dr. Tedros Ghebreyesus, een urgentiecomité bij elkaar om, in het kader van de Internationale Gezondheidsregeling, na te gaan of de uitbraak van 2019-nCoV een noodsituatie met internationale draagwijdte is.

Netwerken voor klinisch onderzoek
Goossens: “Hoewel de exacte omvang van de uitbraak nog moet worden vastgesteld, bieden de gebeurtenissen in China de gelegenheid om na te gaan in welke mate de netwerken voor klinisch onderzoek in Europa voorbereid zijn om in te spelen op een eventuele verdere verspreiding. De Europese Commissie heeft gedurende vele jaren geïnvesteerd in de uitbouw van deze Europese klinische netwerken als voorbereiding op de uitbraak van nieuwe besmettelijke ziekten.”

"Tot deze netwerken behoren het Platform foR European Preparedness Against (Re-) emerging Epidemics (PREPARE) en de door het IMI gefinancierde projecten COMBACTE en VALUE-Dx, en vele andere, die momenteel samenwerken in de European Clinical Research Alliance for Infectious Diseases (ECRAID, zie www.ecraid.eu)."

"Dankzij de steun van de Europese Commissie kan het nodige klinische onderzoek in Europa nu veel sneller worden uitgevoerd, in die mate dat de bevindingen real-time worden gegenereerd zodat gezondheidswerkers en beleidsmakers erover kunnen beschikken wanneer dat het nuttigst is: tijdens de uitbraak in plaats van erna."

Europa staat in startblokken
"PREPARE maakt zich op om te reageren mocht de uitbraak van 2019-nCoV zich naar Europa uitbreiden. Deze voorbereidingen staan in verhouding tot het huidige, relatief lage risico voor Europese burgers."

"PREPARE werkt momenteel in reactiemodus 1 (paraatheid), de eerste van drie reactiemodi. Meer informatie over de reactiemodi van PREPARE vindt u hier. De activiteiten worden gepland en uitgevoerd in nauwe samenwerking met onze partnernetwerken en de Europese Commissie en in overleg met de netwerken van de WHO en het Europees Centrum voor ziektepreventie en -bestrijding (ECDC)."

"De WHO en ISARIC hebben een casusformulier (Case Record Form – CRF) opgesteld. PREPARE zal dit CRF verspreiden in haar netwerk van meer dan 1000 ziekenhuizen in 42 Europese landen. Dit CRF zal het mogelijk maken om gestandaardiseerde klinische gegevens te verzamelen, zelfs als een klein aantal reizigers in Europa zou worden gediagnosticeerd."

900 labs in 41 landen
Een dergelijke gestandaardiseerde gegevensverzameling kan ons helpen om de nieuwe ziekte beter te begrijpen. Klinische observatie- en interventiestudies worden momenteel door de WHO besproken. PREPARE zal deze protocollen volgen en kan haar netwerk van ziekenhuizen en artsen in de eerstelijnszorg indien nodig snel activeren. PREPARE heeft onlangs studies uitgevoerd bij patiënten met acute infecties van de onderste luchtwegen in de eerstelijnszorg en in ziekenhuizen in Europa: deze protocollen kunnen zeer snel opnieuw worden geactiveerd.

Voor de afdelingen intensieve zorg is een door PREPARE geïnitieerde wereldwijde studie (REMAP-CAP) opgezet, met het specifieke doel om doelgericht klinisch onderzoek te kunnen uitvoeren als onder ernstig zieke patiënten een pandemie uitbreekt. Momenteel bespreken de onderzoekers van REMAP-CAP hoe de studie kan worden opgeschaald (bijvoorbeeld door meer landen toe te voegen, door bestaande of nieuwe behandelingen te evalueren).

Operationele mogelijkheden
Prof. Goossens nog: "In het kader van reactiemodus 1 evalueren we de operationele mogelijkheden voor reactivering. PREPARE heeft toegang tot een netwerk van meer dan 900 laboratoria in 41 Europese landen. PREPARE ontwikkelt voor deze laboratoria een vragenlijst die hun capaciteit en expertise om het nieuwe coronavirus te detecteren in kaart zal brengen."

"Als PREPARE grote klinische studies moet initiëren, moeten onze eerstelijns diagnostische laboratoria immers in staat zijn om het 2019-nCoV te detecteren. Dit gebeurt in samenspraak met een soortgelijk initiatief op het niveau van de nationale referentiecentra, gecoördineerd door het ECDC, dat erop gericht is om nieuwe coronavirusinfecties bij reizigers te kunnen opsporen."

Het PREPARE Outbreak Mode Committee (Marion Koopmans van het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam, Menno de Jong van de Universiteit van Amsterdam, Peter Horby van de Universiteit van Oxford en Herman Goossens van de Universiteit Antwerpen) volgt de gebeurtenissen op de voet.