Het Nivel, een Nederlandse publieke kennisorganisatie die onderzoek doet naar de gezondheidszorg, onderzocht de oversterfte bij de groep mensen met en de groep zonder coronavaccinatie in Nederland in 2021 en 2022. 

De onderzoekers van het Nivel publiceerden hun vaststellingen begin september in het rapport ‘Oversterfte tijdens de Covid 19-pandemie - onderzoek onder mensen met en mensen zonder Covid 19-vaccinatie’.

Daaruit blijkt dat ten tijde van de coronapandemie sprake was van oversterfte onder ongevaccineerde mensen en ondersterfte onder gevaccineerden. De gevonden ondersterfte kan samenhangen met de maatregelen die genomen zijn om de Covid 19-pandemie te beteugelen, zoals de lockdowns, de anderhalvemetermaatregel en het dragen van mondkapjes. Een andere verklaring is dat er nog andere factoren een rol speelden in de relatie tussen Covid 19-vaccinatie en oversterfte. Er waren geen verschillen in oversterfte tussen mensen met een mRNA of vectorvaccin. Dat kon wel alleen onderzocht voor de groep 61-75-jarigen, omdat het aantal mensen met een vectorvaccin in andere leeftijdsgroepen niet groot genoeg was om betrouwbare oversterfte cijfers te berekenen.

Kwetsbare groepen
Het verschil in oversterfte tussen de gevaccineerde en ongevaccineerde populatie was nog groter in kwetsbare groepen, zoals mensen met COPD, diabetes of hart- en vaatziekten. De oversterfte was hoger onder ongevaccineerden dan onder gevaccineerden. 

De hoge vaccinatiegraad onder met name kwetsbare groepen heeft waarschijnlijk veel overlijdens aan Covid 19 voorkomen. Tegelijk stelden de onzerzoekers vast dat specifieke groepen, zoals jongeren, mensen met een migratieachtergrond en mensen met lagere inkomens, er vaker voor kozen zich niet te laten vaccineren. 

Voor ongevaccineerde groepen was er sprake van oversterfte in de drie en twaalf maanden na de eerste verwachte vaccinatiedatum, terwijl er voor vrijwel alle gevaccineerde groepen sprake was van ondersterfte, ook wanneer de onderzoekers corrigeerden voor demografische en sociaal-economische kenmerken en medische voorgeschiedenis. 

Drie maanden na de boostervaccinatie was er ondersterfte onder de gevaccineerde groepen jonger dan 81 jaar en in de ongevaccineerde groepen jonger dan 61 jaar. Er was oversterfte onder de gevaccineerden ouder dan 80 jaar en ongevaccineerden ouder dan 60 jaar. 

Het percentage ongevaccineerde mannen en vrouwen dat overleed met als doodsoorzaak Covid 19 was hoger dan het percentage gevaccineerde mannen en vrouwen met Covid 19 als geregistreerde doodsoorzaak. Dit gold zowel voor overlijdens binnen drie als binnen twaalf maanden na (verwachte) vaccinatie. 

Gevaccineerde mannen die binnen drie maanden na vaccinatie overleden, hadden iets vaker (10,7%) een trombo-embolische doodsoorzaak dan verwacht (9,7%). Dit gold ook voor overlijdens binnen twaalf maanden na vaccinatie (9,6% versus 8,7% verwacht). Ook bij ongevaccineerde vrouwen werd iets vaker een trombo-embolische doodsoorzaak geregistreerd dan verwacht (6,0 versus 5,3%). De absolute aantallen waren klein en er zit onzekerheid in de registratie van doodsoorzaken, zeggen de onderzoekers, daarom moeten de resultaten wel met voorzichtigheid worden geïnterpreteerd. Het is mogelijk dat het gaat om toevalsbevindingen.